Starters die een bedrijf overnemen hebben gemiddeld meer kans op succes dan ondernemers die zelf een bedrijf starten. Waarom? Dat ligt voor de hand:
- Je kunt gebruik maken van het klantenbestand
- Je profiteert van de naamsbekendheid
- Je weet vanaf het begin wat de kosten zijn
- Je haalt direct inkomsten uit de onderneming
Je kunt de winstgevendheid van de onderneming dus behoorlijk goed inschatten. De drempel om een bedrijf over te nemen is alleen een stuk hoger dan een bedrijf starten: je hebt bijna altijd externe financiering nodig.
Bedrijfsovername in 5 stappen
Of je nu een nieuw bedrijf start of een bestaand bedrijf overneemt, het succes valt of staat grotendeels met de voorbereiding. Als je een bedrijf wilt kopen, begin je met het oriënteren op ondernemingen die in aanmerking komen voor een overname. Kijk goed naar de kansen en gevaren in de markt.
Daarnaast moet je eerst ook goed in de spiegel kijken. Wees eerlijk naar jezelf. Wellicht werk je al jaren in loondienst en is het je grote droom om een bedrijf te beginnen. Maar ondernemen is een vak apart.
Kan ik ondernemer worden?
Een succesvolle manager is niet automatisch ook een succesvolle ondernemer. Als bedrijfseigenaar ben je straks voor alles verantwoordelijk: personeelszaken, maar ook inkoop, verkoop en relatiebeheer.
Je moet goed knopen kunnen doorhakken over bijvoorbeeld productinnovaties of mensen ontslaan bij bezuinigingen.
Tip: volg het stappenplan voor bedrijfsovername van de Rabobank.
Als startende ondernemer heb je vaak aanvullende financiering nodig. De Rabobank biedt starters een aantal mogelijkheden om een bedrijf te financieren.
Stap 1. Welke vorm van bedrijfsovername kies je?
-
Familiebedrijf
Als je het bedrijf van je ouders of een andere familielid wilt overnemen, is het lastig om privé en zakelijk gescheiden te houden. Leg daarom alle afspraken, ook al zijn het onderhandelingen binnen een hechte familie, vast in een juridisch contract.
Het laatste wat je wilt is ruzie over eerder gemaakte (informele) toezeggingen. Jullie zullen niet de eerste familie zijn die uit elkaar valt over financieel gedoe.
Daarnaast bestaat het gevaar dat je denkt het bedrijf al door en door te kennen. Je werkt wellicht al jaren bij je oom in de zaak, maar dat wil niet zeggen dat je ook echt van álle (financiële) ins and outs op de hoogte bent. Beoordeel het bedrijf zoals je dat bij andere organisaties ook zou doen: objectief.
Regels bij de overname van een familiebedrijf
Als je het bedrijf van je ouders of andere familieleden wilt gaan overnemen, is het belangrijk om privé en zakelijk gescheiden te houden. Leg alle afspraken contractueel vast, zodat er later geen ruzie of onduidelijkheden over kunnen ontstaan.
Beoordeel het bedrijf verder zoals je dat bij andere organisaties ook zou doen: objectief. Je mag het bedrijf dan al wel kennen, het wil niet zeggen dat je ook echt van álle (financiële) ins and outs op de hoogte bent.
De Belastingdienst maakt geen onderscheid tussen familiebedrijven en ‘gewone’ bedrijven. De overnamesom moet kloppen met de waarde van het bedrijf.
Als je plannen hebt om een bedrijf over te nemen van een familielid, zal deze in veel gevallen geneigd zijn de zaak goedkoper van de hand te doen. Hoe verleidelijk dit ook is, zorg ervoor dat de verkoopprijs niet te laag uitvalt.
De Belastingdienst let bij bedrijfsovernames binnen families namelijk extra op de zakelijke overdrachtsprijs. De Belastingdienst maakt geen onderscheid tussen familiebedrijven en ‘gewone’ bedrijven. Je moet dus gewoon een overnamesom betalen die moet kloppen met de waarde van het bedrijf.
Er zijn wel een paar fiscale regelingen met betrekking tot een familiebedrijf: je kunt subsidie aanvragen en je kunt dankzij de bedrijfsopvolgingsregeling in aanmerking komen voor een (bijna) volledige vrijstelling van de erf- en schenkbelasting.
-
Management Buy Out
Bij een management buy-out (mbo) wordt een bedrijf overgenomen door iemand die al in de onderneming werkt. Je bent bijvoorbeeld erg ambitieus, maar ziet geen groeimogelijkheden meer.
Of je denkt het gewoon beter te kunnen dan jouw werkgever. In principe is dit dan een uitgelezen kans om eigenaar te worden van een bedrijf dat je al enigszins kent.
Schakel altijd een externe adviseur in om te voorkomen dat het persoonelijk wordt. Deze is niet bevooroordeeld en kan scherp onderhandelen. Natuurlijk gun je je baas een goede deal, maar het is belangrijk dat je er zelf financieel ook goed uitkomt.
-
Management Buy In
Als je een bedrijf wilt kopen dat je nog niet goed kent, hebben we het over een management buy-in (mbi). In een zo'n situatie stoppen de huidige bedrijfseigenaren vaak op pensioengerechtigde leeftijd en is er geen sprake van een directe opvolger.
Deze ondernemingen worden nogal eens te koop aangeboden tegen een aantrekkelijke prijs. De eigenaren willen tenslotte snel met pensioen. Dat zijn mooie kansen voor startende ondernemers, zeker nu de vergrijzing toeneemt en er een grote groep werkenden (binnenkort) met pensioen gaat.
Denk aan een jonge tandarts die de praktijk van een oudere tandarts kan overnemen, inclusief inventaris én klanten.
Stap 2. Verzamel informatie over de bedrijfsovername
Als je een bedrijf hebt geselecteerd om over te nemen is het tijd voor de voorbereiding op het kennismakingsgesprek. Je oriënteert je eerst door informatie te verzamelen. Bestudeer in elk geval:
- De website
- Social media
- Publicaties
- Branche-informatie
- Cijfers over de omzet, verkoop en de producten.
Gesprek met de oude eigenaar
Vervolgens ga je goed beslagen ten ijs bij de huidige eigenaar op bezoek om de vervolgvragen te stellen. Je wilt een beeld van de eigenaar krijgen en ook hij zal de nodige vragen hebben. Hij gaat tenslotte zijn ‘kindje’ verkopen.
Houd er dan ook rekening mee dat de eigenaar op sommige vragen emotioneel kan reageren. Vertel daarom bijvoorbeeld niet wat voor wilde plannen je allemaal hebt en wat je allemaal beter gaat doen.
Je kunt best enige kanttekeningen hebben, maar geef de huidige eigenaar geen slecht gevoel over zijn gevoerde beleid.
Stap 3. Schrijf een ondernemingsplan
Om de winstgevendheid van het over te nemen bedrijf nog beter in te kunnen schatten is het cruciaal om een ondernemingsplan op te stellen. Dit plan geeft meer inzicht in de haalbaarheid en het bedrijfsperspectief op de lange termijn.
Voor banken of andere investeerders is een bedrijfsplan een doorslaggevende factor bij het verstrekken van financieringen - zeker bij een grote investering als het overnemen van een (familie)bedrijf.
Doel ondernemingsplan
Een bedrijfsplan is een leidraad om jezelf, de markt en het bedrijf goed in kaart te brengen. Vergeet vooral niet om ook jouw persoonlijke kwaliteiten te omschrijven, maar ga ook in op de zwakke kanten.
Doe een SWOT-analyse op zowel zakelijk als persoonlijk vlak, het legt alle knelpunten bloot en zorgt ervoor dat je zo goed mogelijk voorbereid het avontuur aangaat.
Stap 4. Regel de juridische zaken
Voordat je stappen gaat ondernemen om de overname daadwerkelijk te realiseren, moet je de desbetreffende onderneming eerst volledig laten doorlichten. Dit is het zogenoemde due diligence onderzoek, ook wel bekend als het boekenonderzoek.
Dit uitgebreide onderzoek doe je niet zelf, dat laat je uitvoeren door een accountant of bedrijfsjurist. Die kijkt niet alleen naar de actuele financiële situatie, maar onderzoekt het gehele plaatje. Denk aan:
- De jaarrekeningen
- Bedrijfscultuur
- Bestaande klantenkring
- Toeleveranciers
- De verkoopmotieven van de huidige eigenaar
- Het personeelsbestand
- De staat van de bedrijfsmiddelen.
Laatste controle voor overname
Wanneer uit dit onderzoek onvoorziene zaken naar voren komen, mag je naar aanleiding van de onderzoeksresultaten wijzigingen aanbrengen in de eerder opgestelde intentieverklaring.
Een due diligence-onderzoek is daarom een goede manier om laatste twijfels weg te nemen en geeft een bepaalde garantie dat je een gezond bedrijf overneemt.
Stap 5. Vind goede financiering voor de bedrijfsovername
Ondernemers die een bedrijf willen overnemen hebben in de meeste gevallen aanvullende financiering nodig. Zeker starters hebben vaak (ook) extern kapitaal nodig. In deze checklist zetten we op een rij wat er mogelijk is op het gebied van financiering van bedrijfsovernames.
We zetten een aantal opties op een rij: van traditionele vormen (bij de bank lenen) tot alternatieve financieringsvormen zoals crowdfunding of het aangaan van een achtergestelde lening met de voormalige eigenaar. Vaak is een mix van financieringsvormen een goede route.
Financiering via de bank:
-
Rekening courant krediet
Dit is de klassieke vorm van 'rood staan'. Dit krediet is met name bedoeld voor kortlopende financieringsbehoeften. Vooral geschikt als onderdeel van een financieringsmix wanneer je bijvoorbeeld nog een relatief klein bedrag tekort komt voor de overname. Of als tijdelijk krediet om te investeren in bedrijfsmiddelen. Lees hier meer over het rekening courant krediet
-
Borgstellingskrediet
Een borgstellingskrediet is een lening waarvoor de Nederlandse overheid voor een deel garant staat. Als je als starter bijvoorbeeld nog onvoldoende zekerheden kunt overleggen, kan een borgstellingskrediet toch de financiering van je plannen mogelijk maken. Omdat de overheid in dit geval grotendeels het risico draagt, zijn banken eerder geneigd om kredieten te verstrekken. Lees in dit artikel meer over het borgstellingskrediet.
Met gestapeld financieren combineer je verschillende financieringsvormen
-
Gestapeld financieren
Wist je dat je bij de bank ook terecht kunt voor advies over een combinatie van financieringsvormen? Je kijkt dan eerst wat je financieringsbehoefte is. Ofwel: hoeveel geld heb je nodig voor je plannen? Vervolgens vul je die behoefte in met verschillende financieringsvormen.
Bijvoorbeeld: een deel van de bank, een deel eigen spaargeld en een deel met bijvoorbeeld crowdfunding of een achtergestelde lening. Zo vergroot je de kans op het vinden van een financieringsoplossing die perfect aansluit bij jouw plannen. De Rabobank noemt dit ook wel 'gestapeld financieren'. Lees in dit artikel alles over gestapeld financieren
Financiering via crowdfunding
Crowdfunding, de financieringsvorm die letterlijk kan worden vertaald naar 'funding (investering) door de crowd (massa)', wordt steeds populairder.
Waar crowdfunding voorheen vooral met creatieve projecten werd geassocieerd, kan het tegenwoordig door iedereen gebruikt worden - van startende tot bestaande ondernemer. Van een bakker die een nieuwe oven financiert of een ondernemer die een bedrijfsovername doet. Er zijn enorm veel platforms voor crowdfunding.
- Lees ook: 6 vragen en antwoorden over crowdfunding.
Financiering via overeenkomst met de voormalige eigenaar
Bij een bedrijfsovername is het soms ook mogelijk financiële afspraken te maken met de voormalige eigenaar. Dit kan op verschillende manieren.
-
Gespreide betaling
Als je de verkoopprijs niet in een keer kunt betalen, kun je met de overdragende partij (de oud-eigenaar) afspreken om het te betalen bedrag te verdelen over een bepaalde periode. Gangbaar is om een flinke aanbetaling te doen en daarna maandelijks af te lossen.
De overdrager neemt hier een behoorlijk risico in verband met kans op wanbetaling. Daarnaast moet hij jaren langer wachten tot hij de volledige verkoopprijs heeft ontvangen.
-
Achtergestelde lening
Bij een achtergestelde lening sluit de schuldeiser (de voormalige eigenaar) in het geval van faillissement van de schuldenaar (de ondernemer) achteraan aan bij de terugbetaling van het krediet. De banken en investeerders hebben dan dus voorrang op de schuldeiser.
Omdat de voormalig eigenaar meer risico loopt bij zo’n lening, is het rentepercentage van de lening een stuk hoger. Tegelijkertijd zorgt een achtergestelde lening ervoor dat de onderneming extra aantrekkelijk wordt om in te investeren. De voormalig eigenaar toont hiermee veel vertrouwen in jou. Immers: wanneer de onderneming failliet gaat, vangt hij de grootste klap op.
-
Earn-Out
De betaling kan ook afhankelijk gesteld worden van toekomstige winsten die met het bedrijf zullen worden behaald: de zogenaamde earn-out. Je spreekt met de voormalige eigenaar af dat je pas een deel van de lening aflost als je de vooraf afgesproken doelen behaald hebt. Deze mogelijkheid is vooral geschikt als er goodwill in de verkoopprijs is opgenomen.
Wat is goodwill?
Dit is het deel van de overnamekosten voor de waarde van het klantenbestand of andere niet-materiele meerwaarde. Bijvoorbeeld: niet het pand of de voorraad, maar wel de goede naam en de bestaande klantenkring.
Voorbeeld earn-out
Je betaalt bijvoorbeeld € 100.000 voor een administratiekantoor, waarvan € 30.000 aan goodwill voor het klantenbestand dat je overneemt. Er zijn alleen geen contracten met de klanten, waardoor niet zeker is of het de prijs voor goodwill wel waard is.
Oplossing: de helft financieren via microfinanciering van Qredits en de andere helft via een earn-out constructie; áls je een bepaalde winst met de huidige klanten maakt, betaal je binnen een afgesproken periode de goodwill terug.
-
Huurkoop
Huurkoop is een vorm van krediet waarbij je de totale verkoopprijs in termijnen betaalt aan de voormalige eigenaar. Je huurt als het ware het bedrijf. Het voordeel hiervan is dat je de overnamesom niet direct hoeft te financieren.
Huurkoop onderscheidt zich van leasen en kopen op afbetaling door het feit dat tijdens de overeenkomst het bedrijf nog geen eigendom is - bij koop op afbetaling is het vanaf het begin jouw eigendom. En dat na de laatste betalingstermijn het pand automatisch van eigenaar wisselt - bij lease is dit optioneel.
